‘न्याय आणि निदान’चा अभ्यासपूर्ण संवाद: डॉ. निखिल दातार यांच्या गप्पांना गोरेगावकरांचा उत्स्फूर्त प्रतिसाद!

मुंबई; संदिप सावंत ​: कला आणि रुग्णसेवेच्या उद्देशाने कार्यरत असलेल्या ‘राजहंस प्रतिष्ठान’ आयोजित पाच दिवसीय व्याख्यानमालेतील तिसऱ्या दिवशी ७ नोव्हेंबर रोजी पार पडला. गोरेगाव पूर्व येथील नंदादीप विद्यालयाचे भानुबेन नानावटी कलादालन, जयप्रकाश नगर येथे सायंकाळी ७ वाजता इच्छामरण, गर्भपात कायदा व रुग्ण हक्क या अत्यंत महत्त्वाच्या विषयांवर अभ्यासपूर्ण गप्पा रंगल्या.

​मुंबईतील सुप्रसिद्ध, गेली २८ वर्षे वैद्यकीय सेवा देत असलेले स्त्रीरोग व प्रसूती तज्ज्ञ तसेच आरोग्य हक्क कार्यकर्ते प्रा. डॉ. निखिल दातार यांची मुलाखत सौ. मृदुला राजवाडे यांनी घेतली. ‘न्याय आणि निदान’ या शीर्षकाखालील या संवादासाठी गोरेगावकरांनी सभागृह पूर्णपणे भरून उत्स्फूर्त प्रतिसाद दिला.

​यावेळी डॉ. दातार यांनी केवळ आपले अनुभव सांगितले नाहीत, तर उपस्थित श्रोत्यांना उत्तरे देऊन त्यांच्या शंकांचे निरसनही केले, ज्यामुळे हा संवाद अधिक अभ्यासपूर्ण आणि वैयक्तिक ठरला.

​’गर्भपात कायद्यातील १४ वर्षांचा संघर्ष ते इच्छामरण’ – डॉ. दातारांनी उलगडले न्यायालयीन अनुभव
​वैद्यकीय सेवेसोबत कायद्याचा अभ्यास
​डॉ. दातार यांनी मुलाखतीत त्यांच्या कारकिर्दीतील चांगले-वाईट अनुभव हसतखेळत सांगितले. २८ वर्षांच्या वैद्यकीय सेवेदरम्यान रूग्णसेवा देताना आलेल्या कायदेशीर गुंतागुंतीतूनच त्यांनी वैद्यकीय पदवीसोबत कायदा (LLB) पदवी घेतली. ते केवळ प्रॅक्टिस करत नाहीत, तर वैद्यकीय कायद्याच्या ज्ञानाचा उपयोग पुढील पिढीसाठी व्हावा म्हणून लॉ कॉलेजमध्ये वैद्यकीय कायदा (Medical Law) या विषयाचे अध्यापनही करतात.
त्यांच्या या प्रेरणादायी आणि संघर्षमय आयुष्यावर आधारित घटनांवर लवकरच चित्रपट येणार असल्याची माहितीही त्यांनी दिली.

​कायद्यातील महत्त्वाचे लढे
​डॉ. दातार यांनी महिलांच्या आणि रुग्णांच्या हक्कांसाठी लढलेल्या प्रमुख कायदेशीर लढायांविषयी सांगितले:
​ वैद्यकीय गर्भपात कायद्यातील (MTP Act) २० आठवड्यांच्या जुन्या मर्यादे विरोधात त्यांनी तब्बल १४ वर्षे कायदेशीर संघर्ष केला. या लढ्यामुळेच वैद्यकीय गर्भपात (सुधारणा) कायदा, २०२१ मंजूर झाला.
​ते इच्छामरण आणि ‘सन्मानजनक मृत्यूच्या अधिकाराचे’ खंबीर पुरस्कर्ते आहेत. त्यांनी ‘पूर्णविरामाचे इच्छापत्र’ (Living Will) तयार करण्याबद्दल जागरूकता निर्माण केली.

​लहान मुलींवरील लैंगिक अत्याचाराच्या प्रकरणांमध्ये वैद्यकीय मदत देताना पॉस्को (POCSO) कायद्यांतर्गत काम करण्याचा अनुभव त्यांनी सांगितला.

​🩺 सामाजिक जाणीव आणि ‘Humanities’चा आग्रह
​डॉ. दातार यांनी मुलाखतीदरम्यान सामाजिक आणि नैतिक मूल्यांवर जोर दिला:

​Humanities चा ऱ्हास: आरोग्य क्षेत्र आणि नागरीकांमध्ये मानविकी (Humanities) मूल्यांचा ऱ्हास होत असल्याबद्दल त्यांनी चिंता व्यक्त केली.

​लैंगिक शिक्षण व प्रबोधन तसेच आरोग्य आणि हक्कांबद्दल जागरूकता वाढवणे अत्यावश्यक आहे, असे मत त्यांनी मांडले.

​ ते ‘पेशंट सेफ्टी अलायन्स’ या संस्थेचे संस्थापक अध्यक्ष आहेत. तसेच, त्यांनी बलात्कार पीडित महिलांसाठी उपचारांचे प्रोटोकॉल आणि डॉक्टरांसाठी रेप किट वापरण्याची पद्धत विकसित करण्यास मदत केल्याची माहिती दिली
डॉ. दातार यांना डॉ. बी. एन. पुरंदरे सुवर्णपदक आणि डॉ. दस्तूर सुवर्णपदक मिळाले आहेत. त्यांच्या कार्याची दखल ‘सत्यमेव जयते’ या प्रसिद्ध टीव्ही शोमध्येही घेण्यात आली होती. गेली २८ वर्षे वैद्यकीय सेवा आणि कायदा या दोन्ही क्षेत्रांत मोलाचे योगदान देणारे डॉ. निखिल दातार हे एक अग्रणी व्यक्तिमत्त्व ठरले आहेत.