पत्रकारांच्या कौशल्यवृद्धीसाठी ‘एआय’चे प्रशिक्षण: आधुनिक पत्रकारितेसाठी क्रांतीकारी पाऊल!

मुंबई: जगभरात आता विविध क्षेत्रांमध्ये ‘आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स’ (AI) तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून क्रांती घडत असून प्रसिद्धी माध्यमातही याचा मोठ्या प्रमाणात वापर होत आहे. ‘एआय’ तंत्रज्ञान अत्याधुनिक पत्रकारितेला नवा पैलू देत असून यामुळे पत्रकारांचा अमूल्य वेळ वाचणार आहे. प्रत्येक क्षेत्रात अपस्किलींगला (कौशल्यवर्धन) खूप महत्त्व आहे, हे लक्षात घेऊन राज्यात असा नाविन्यपूर्ण उपक्रम कौशल्य विकास विभागाने राबविला असल्याचे कौशल्य, रोजगार, उद्योजकता व नाविन्यता मंत्री मंगलप्रभात लोढा यांनी सांगितले.
रतन टाटा महाराष्ट्र राज्य कौशल्य विद्यापीठ आणि मंत्रालय व विधिमंडळ वार्ताहर संघ यांच्या संयुक्त विद्यमाने मंत्रालय येथील पत्रकार कक्षात ‘एआय’ संदर्भात प्रशिक्षण वर्गाचे आयोजन करण्यात आले आहे. तिसऱ्या दिवशीच्या सत्रात ‘एआय’ तंत्रज्ञानाच्या वापरासंदर्भात आयोजित करण्यात आलेल्या प्रशिक्षण सत्राला कौशल्य मंत्री लोढा यांनी भेट देऊन पत्रकारांशी संवाद साधला. यावेळी रतन टाटा महाराष्ट्र राज्य कौशल्य विद्यापीठाच्या कुलगुरू डॉ. अपूर्वा पालकर, एआय तज्ज्ञ किशोर जस्नानी, उपकुलसचिव राजेंद्र तलवारे, मंत्रालय व विधिमंडळ वार्ताहर संघाचे अध्यक्ष दिलीप सपाटे, सरचिटणीस दीपक भातुसे तसेच प्रिंट, इलेक्ट्रॉनिक, डिजिटल माध्यमांचे पत्रकार उपस्थित होते.

मंत्रालय आणि विधिमंडळ संघाच्या सदस्य पत्रकारांनी या प्रशिक्षण कार्यशाळेला दिलेल्या उत्स्फूर्त प्रतिसादामुळे अत्याधिक आनंद झाला असल्याच्या भावना यावेळी कौशल्य विकास मंत्री लोढा यांनी व्यक्त केली. नवनवीन तंत्रज्ञान आल्यानंतर नेहमीच मनुष्यबळासंदर्भात चर्चा होते. मात्र, या तंत्रज्ञानाने अधिकाधिक रोजगार उपलब्ध होतील, असेही त्यांनी नमूद केले. या कार्यशाळेचा पत्रकारांना दैनंदिन कामकाजात नक्कीच अधिक उपयोग करता येईल तसेच कामामध्ये अधिक तंत्रस्नेहीपणे काम करता येईल, असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला.

मंत्रालय व विधिमंडळ वार्ताहर संघाचे सरचिटणीस दीपक भातुसे यांनी कौशल्य, रोजगार, उद्योजकता व नाविन्यता मंत्री मंगलप्रभात लोढा यांच्या संकल्पनेतून आयोजित केलेला हा चार दिवसीय ‘एआय’ प्रशिक्षण कार्यक्रम अत्यंत उत्कृष्ट असून या नाविन्यपूर्ण उपक्रमांचा पत्रकारांना नक्कीच उपयोग होणार असल्याचे सांगितले.

प्रभावी बातमी लेखनासाठी ‘एआय’ टूल्स उपयुक्त

कृत्रिम बुद्धिमत्ता तज्ज्ञ किशोर जस्नानी यांनी तिसऱ्या दिवशीच्या सत्रात कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) साधनांचा प्रभावी वापर करून बातमी लेखनाची गुणवत्ता अधिक वाढविता येते, यावर मार्गदर्शन केले. यासाठी या टूल्सना योग्य सूचना (Prompts) देणे आवश्यक आहे. एआय साधने ही कामाची गती आणि गुणवत्ता वाढवण्यासाठी आहेत, असे मत त्यांनी मांडले.

प्रशिक्षण सत्रात एआय तज्ज्ञ किशोर जस्नानी यांनी एआय टूल्सला योग्य सूचना देण्याबाबत मार्गदर्शन केले. त्याचबरोबर इंग्रजीचे मराठी भाषांतर, शीर्षक लेखन, संभाषण विश्लेषण आणि प्रॉम्प्ट लेखन याबाबत त्यांनी सविस्तर माहिती दिली. इंग्रजीचे मराठी भाषांतरासाठी “जेमिनी” हे टूल्स मराठी भाषेसाठी उत्तम असून ते अचूक व सहज भाषांतर देते, असे जस्नानी यांनी सांगितले.

बातमी लेखनात ५W आणि १H (व्हू, व्हॉट, व्हेन, व्हेअर, व्हाय आणि हाऊ) यांचे भान ठेवून प्रॉम्प्ट तयार करणे अत्यंत महत्त्वाचे असल्याचे त्यांनी नमूद केले. शीर्षक लेखनाबाबत त्यांनी स्पष्ट केले की, एका बातमीसाठी विविध प्रकारची शीर्षके तयार करता येतात. यात छापील आवृत्तीचे शीर्षक, डिजिटल माध्यमासाठीचे शीर्षक, सर्च इंजिनसाठी अनुकूल शीर्षक, त्वरित लक्षवेधी शीर्षक या प्रकारांचा समावेश असल्याचे त्यांनी सांगितले. “डीपसीक” हे टूल्स शीर्षक तयार करण्यासाठी प्रभावी असल्याचे त्यांनी नमूद केले.

यासोबतच, आयडिओग्राम, लिओनार्ड, जेमिनी या एआय टूल्समधून उत्तम चित्र निर्मिती करता येते. रेकॉर्ड केलेल्या संभाषणातून मुद्दे व तपशील टंकलिखित करण्यासाठी ऑटर एआय या साधनांचा वापर करण्यासंदर्भात त्यांनी प्रात्यक्षिक दिले. एखाद्या संभाषणात व्यत्यय असल्यास तो दूर करून ते संभाषण योग्य पद्धतीने ट्रान्सक्राईब करण्याबाबतही त्यांनी प्रॉम्प्टसह मार्गदर्शन केले.

आपण या प्रशिक्षणामुळे पत्रकारांना त्यांच्या कामात होणाऱ्या संभाव्य फायद्यांविषयी चर्चा करू इच्छिता का?